Α. Αναγνωρίζοντας τα σημάδια της παρακμής
1) Εγκλωβισμός
Μια εργασία που παλαιότερα μας γέμιζε σταδιακά αρχίζει να χάνει το νόημά της και να φθείρει τον ενθουσιασμό σας και την ενέργειά σας μέχρι που στο τέλος δεν βρίσκετε πλέον κανένα νόημα στο να συνεχίζετε να κάνετε αυτή την εργασία.
2) Πλήξη
Πολλοί άνθρωποι θέτουν και επιτυγχάνουν καθημερινούς εργασιακούς στόχους τους οποίους μπερδεύουν με την πολύ ξεχωριστή επίτευξη. Κάποια στιγμή νιώθουν την πλήξη να έρχεται σαν αποκάλυψη που τους καθηλώνει.
Συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει τα όνειρά τους. Κάποιοι αισθάνονται ενοχές που νιώθουν αυτό το ανικανοποίητο συναίσθημα ενώ φαίνεται να τα έχουν όλα. Σε άλλες περιπτώσεις λένε ότι η πλήξη και η έλλειψη χαράς είναι το τίμημα της επιτυχίας στο γραφείο.
3) Δεν είμαι ο άνθρωπος που θα ήθελα να είμαι
Όταν κάποιος νιώθει πλήξη και εγκλωβισμό για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε είναι λογικό να αρχίσει να μεταβάλει βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του για να επιβιώσει σε αυτές τις δυσάρεστες καταστάσεις. Ξεχνώντας έτσι κάποια στιγμή ποιος είναι και τι θα ήθελε πραγματικά. Προσαρμόζει δηλαδή με αργούς ρυθμούς τα στοιχεία του χαρακτήρα του στις απαιτήσεις της εκάστοτε εταιρικής κουλτούρας. Αυτό συμβαίνει συχνότατα τόσο αργά που κάποιος δεν καταλαβαίνει ότι παρεκκλίνει της αρχικής του πορείας, μέχρι να οδηγηθεί σε κάποιο αδιέξοδο.
Αυτό όμως έχει αποτέλεσμα εφόσον χάνει την προσωπικότητά του, κάποτε να σταθεί συνειδητοποιώντας ότι δεν είναι αυτός που θα ήθελε.
4) Σύγκρουση ηθικών αξιών
Παραπλήσια με το προηγούμενο, συχνά οι άνθρωποι έχουν δύο ζωές ασύμβατες η μια με την άλλη. Στην μια ζωή ακολουθούν τις απαιτήσεις της δουλειάς τους, ανεξαρτήτως τι τους ζητείται να κάνουν. Στην υπόλοιπη ζωή τους μπορεί να είναι πολύ διαφορετικοί, φιλικοί, φιλέσπλαχνοι, ηθικοί. Κρατάνε τις δύο αυτές στάσεις και συστήματα αξιών παράλληλα το ένα από το άλλο για να μην συγκρούονται.
Κάποια στιγμή όμως επέρχεται κάποια διασταύρωση που κάνει τα δύο αυτά συστήματα αξιών να συγκρουστούν. Τότε πολλοί άνθρωποι καλούνται να πάρουν σημαντικές αποφάσεις συνειδητά πλέον ενάντια στα συστήματα αξιών τους. Εκεί είναι ένα σημείο φανέρωσης του προβλήματος.
5) Wake-up call
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, είναι κοινός παρανομαστής η τάση των ανθρώπων να μην μπορούν άλλο να αποφύγουν τη σύγκρουση ή την δύσκολη απόφαση που απέφευγαν να κοιτάξουν ίσως και για πολλά χρόνια.
Κάποιος που καταπίεζε μέσα του έναν μουσικό μπορεί στα 55 του να πάρει μια κιθάρα και να ξεκινήσει ένα γκρουπ. Κάποιος άλλος να παραιτηθεί από την ακριβοπληρωμένη εργασία του για να γίνει δάσκαλος. Είναι αυτή η τάση που μας σπρώχνει προς κάτι και η οποία τάση δεν μπορεί άλλο να καθυστερήσει.
6) Η ζωή είναι πολύ μικρή
Συχνά τέτοια σημεία καμπής έρχονται μετά από σκληρά περιστατικά ή ψυχικά τραύματα όπως το να χάσει κάποιος έναν γονέα ή άλλο αγαπημένο πρόσωπο.
Για παράδειγμα, όταν ένας επιζών από τους δίδυμους πύργους την 11η Σεπ 2001 κατέφυγε με κλάματα μέσα σε ένα εκκλησάκι λίγο μετά το χτύπημα, ένας αστυνομικός τον χτύπησε φιλικά στην πλάτη προσπαθώντας να του δώσει κουράγιο και να τον ηρεμήσει. Τότε ο επιζών είπε στον αστυνομικό ότι ήταν απόλυτα ήρεμος, μάλιστα ποτέ στην ζωή του, όπως είπε, δεν ήταν τόσο νηφάλια συνειδητοποιημένος, σαν να είχε δεχτεί μια ενόραση λόγω του σοκ.
Αυτό βέβαια είναι μια ακραία περίπτωση συνειδητοποίησης που έκανε πολλούς ανθρώπους που την έζησαν να αλλάξουν την ζωή τους. Θυμάμαι κάποτε που γνώρισα ένα υψηλό στέλεχος επιχείρησης που είχε παρατήσει την καριέρα του στη Νέα Υόρκη γυρίζοντας αναπάντεχα στην Ελλάδα επειδή συνειδητοποίησε ότι δεν αξίζει ο κόπος. Είχε χάσει πολλούς φίλους στους δίδυμους πύργους.
Άλλοι όμως άνθρωποι καταλαβαίνουν την αξία της ζωής από μικρότερης εμβέλειας γεγονότα όπως είναι το σοκ ενός αποχωρισμού με το παιδί που φεύγει για σπουδές ή το ότι κάποιος κλείνει τα 40 ή μετά από μια εγχείρηση ή έναν γάμο κτλ.
Β. Στρατηγικές ανανέωσης του πάθους μας για εργασία
1) Προσωρινή διακοπή καριέρας
Μια λύση θα ήταν να πάρει κάποιος αν αυτό είναι δυνατόν, μια μεγάλη άδεια π.χ. 6-9 μηνών για να ανακεφαλαιώσει την ζωή του, τις θυσίες που έκανε για να φτάσει στη δουλειά του εκεί που έφτασε και να ξανασκεφτεί καθαρά τα πράγματα. Κάποιες φορές για να γίνει αυτό χρειάζεται ακόμη και η παραίτηση.
Μετά από ένα τέτοιο διάστημα συνήθως οι άνθρωποι που ξαναγυρίζουν στην εργασία τους έχουν ανανεώσει το πάθος τους γι’ αυτή και είναι πιο συνειδητοποιημένοι. Άλλοι όμως δεν ξαναγυρίζουν ποτέ εκεί από όπου έφυγαν, ακολουθώντας τελείως διαφορετικές πορείες.
2) Αναζήτηση εκπαιδευτικού προγράμματος
Αυτό μπορεί να το κάνει κάποιος μόνος του διαβάζοντας ή και πιο συστηματικά παρακολουθώντας ένα σεμινάριο ή ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα σπουδών σε κάποιο αντικείμενο που υπάρχει η υποψία κάποιας κλίσης.
Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να εγγραφούν σε εκπαιδευτικά προγράμματα για να βιώσουν μια αλλαγή, ακόμη και αν αυτά δεν είναι ακριβώς αυτό που επιδίωκαν. Ακόμη και αυτά όμως, τους αλλάζουν την οπτική για τα πράγματα.
3) Στοχαστικές δομές
Η έννοια αυτή αναφέρεται στον χρόνο και το χώρο που φτιάχνουμε για τον εαυτό μας με σκοπό να στοχαστούμε και να σκεφτούμε.
Κάποιος διευθυντής μιας εταιρείας των $2 δις ανέφερε ότι αφιερώνει κάποιο χρόνο περπατώντας ή κάποιο χρόνο κάνοντας βόλτα με μια χάρλει. Το νόημα είναι να βρεθεί κάποιος μακριά από την καθημερινότητά του, μόνος του με τις σκέψεις του για να μπορέσει να ηρεμήσει.
Ένα άλλο διευθυντικό στέλεχος της Hay Group αποφάσισε να συμμετάσχει σε μια ομάδα “ανώνυμων” διευθυντών (κατά την έννοια των ανώνυμων αλκοολικών) η οποία περιελάμβανε συναντήσεις τους και συζητήσεις μέσα από τις οποίες μπορούσαν να εξωτερικεύσουν τις δυσκολίες τους και να βοηθήσει και ο ένας τον άλλο.
4) Δουλεύοντας με έναν σύμβουλο
Συχνά οι δική μας οπτική δεν μας αφήνει να δούμε προφανή σφάλματα ή να εκτιμήσουμε σωστά καταστάσεις. Άλλες φορές ένας σύμβουλος μπορεί να βοηθήσει στην συνειδητοποίηση των πραγμάτων που ήδη ήξερε κάποιος.
5) Νέο νόημα σε παλιό πλαίσιο
Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι δεν είναι δυνατόν να κάνουν τόσο μεγάλες αλλαγές και ίσως πολλές φορές δεν θα έπρεπε να πάρουν τόσο μεγάλα ρίσκα όπως αυτό μιας παραίτησης. Κάποιοι δεν μπορούν να πάρουν ούτε μεγάλη άδεια ώστε να μπορέσουν να σκεφτούν πιο ήρεμα. Αυτό που όμως είναι συχνότερα πολύ δυνατό να γίνει είναι οι μικρές αλλαγές μέσα στο ίδιο πλαίσιο.
Για παράδειγμα, ένα στέλεχος μια πολυεθνικής εταιρείας στάλθηκε ως διευθυντής στην Ν. Αφρική. Δέχτηκε την εργασία παρόλο που ήταν ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις και αυτό ερχόταν ενάντια στις αξίες του. Προσπάθησε όμως και πέτυχε κάποιες νίκες. Για παράδειγμα όταν χτιζόταν το εργοστάσιο θα έπρεπε να αποδεχτεί να δημιουργήσει 8 διαφορετικές τουαλέτες σε αναλογία με τις διαφορετικές φυλές και τους νόμους εκείνης της εποχής στη Ν. Αφρική. Αυτός όμως δήλωσε ευθέως στις αρχές ότι θα φτιάξει 2 μόνο τουαλέτες. Τελικά οι αρχές φοβούμενες ίσως να μην δημιουργηθεί κάποιο ευρύτερο θέμα ή να μην δυσαρεστήσουν την πολυεθνική, δέχτηκαν σιωπηλά τις δύο μόνο τουαλέτες και λίγο αργότερα, επίσης σιωπηλά, άλλαξαν τον συγκεκριμένο νόμο.
Το παραπάνω περιστατικό σίγουρα έδωσε ιδιαίτερη ενέργεια στο παραπάνω διευθυντικό στέλεχος παρόλο που συνολικά οι αξίες του έρχονταν σε σύγκρουση με την συνολική κατάσταση.
6) Η γραμμή της ζωής μας
Μια τεχνική για να δούμε καλύτερα τα πράγματα είναι να τραβήξουμε μια γραμμή που θα παριστάνει τα σκαμπανεβάσματα της ζωής μας ξεκινώντας από την παιδική ηλικία. Πότε ήμασταν πιο ευτυχισμένοι και για ποιους λόγους, πότε ήμασταν πιο περήφανοι, πιο ενθουσιασμένοι, πιο ενεργητικοί.
Και μετά να σκεφτούμε ποιοι παράγοντες επηρέασαν περισσότερο τη ζωή μας, ποιες αξίες καθόρισαν τις αποφάσεις μας. Είμαστε γενικά σε ανοδική πορεία ή υπάρχουν πολύ έντονα σκαμπανεβάσματα;
Στην συνέχεια μπορούμε να συνεχίσουμε την γραμμή αυτή, φανταστικά, προς το μέλλον. Οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει να σκέφτονται σε βραχυπρόθεσμους όρους και δεν μπορούν εύκολα να σκεφτούν το τι θα κάνουν και που θα είναι λίγο πριν πεθάνουν ή μετά από 10 και 20 χρόνια. Το 80% των managers δίνουν πιθανά μελλοντικά σενάρια που δεν έχουν σε τίποτα να κάνουν με τη δουλειά τους και τους εργασιακούς στόχους τους.
7) Οπτικοποιώντας το μέλλον μας
Επίσης πολύ σημαντικό είναι να σκεφτούμε που θα καθόμασταν και θα διαβάζαμε σε 15 χρόνια. Που θα ζούσαμε ιδανικά τη ζωή μας, τι άνθρωποι θα ήταν γύρω μας, πώς θα ήταν το περιβάλλον γύρω μας και πώς θα αισθανόμασταν γι’ αυτό.
Μιλήστε για το πώς δείχνει αυτός ο μελλοντικός σας κόσμος σε έναν στενό σας φίλο ή μαγνητοφωνήστε την φωνή σας. Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι και μόνο που κάνουν κάτι τέτοιο αισθάνονται ένα θετικό κύμα ενεργητικότητας και πάθους.
Η οπτικοποίηση του ιδανικού μέλλοντός μας μπορεί να τροφοδοτήσει τις πιθανότητες αλλαγής στη ζωή μας.
Πηγή: Richard Boyatzis, Annie McKee and Daniel Goleman, “Reawaking Your Passion for Work”, Harvard Business Review On Point, Selected Articles, Summer 2010, pp. 95-103 (Originally published in April 2002).